Lyre
Lyra
Τα όργανα αυτής της οικογένειας διατήρησαν το όνομα του κυριότερου αρχαιοελληνικού χορδόφωνου (λύρα), που όμως από τη βυζαντινή περίοδο αποδόθηκε σε διαφορετικό οργανολογικό τύπο, σε όργανο με δοξάρι. Η τεχνική του δοξαριού ανιχνεύεται στο Βυζάντιο ήδη τον 10ο αι. μ.Χ., με προέλευση από την Κεντρική Ασία.
Η λύρα έχει τρεις χορδές που δεν πιέζονται με την ψίχα των δακτύλων, όπως στο βιολί, αλλά με το νύχι από τα πλάγια. Παλαιότερα παιζόταν σ' όλη την Ελλάδα και κάθε λυράρης ή λυριστής έφτιαχνε ο ίδιος τη λύρα του.
Η φιαλόσχημη λύρα των Ελλήνων του Πόντου, με τρείς χορδές κουρδισμένες σε τέταρτες καθαρές, λέγεται κεμεντζές.
Οι μικρές διαστάσεις του καβαλάρη επιτρέπουν στο δοξάρι να παίζει συχνά ταυτοχρόνως σε δύο χορδές, δημιουργώντας την ιδιόρρυθμη πολυφωνία που αποτελεί γνώρισμα της ποντιακής μουσικής παράδοσης.
Η λύρα έχει αχλαδόσχημο ηχείο και κοντό χέρι, χωρίς μπερντέδες που συνεχίζει το ηχείο, κλειδιά από πίσω προς τα εμπρός, καβαλάρη, τρεις μονές χορδές στερεωμένες στο άκρο του ηχείου ή στο χτένι, παίζεται με δοξάρι. Με το πέρασμα των χρόνων η αχλαδόσχημη λύρα παρουσιάζει ορισμένες μορφολογικές αλλαγές που συντελούνται προοδευτικά με κέντρο την Κρήτη.
Από την εποχή του μεσοπολέμου, στα εργαστήρια των Κρητών οργανοποιών, το αρχέτυπο λυράκι υπέστη μια σειρά από μορφολογικές αλλαγές, σύμφωνα με το πρότυπο του λαϊκού βιολιού, καταλήγοντας στη βιολόλυρα και στο νεότερο τύπο κρητικής λύρας, με περισσότερες δεξιοτεχνικές δυνατότητες για τους επαγγελματίες λυράρηδες.Οι ανάγκες ωστόσο της μουσικής, άλλες στο χορό και άλλες στο τραγούδι περιορίζουν σιγά-σιγά το λυράκι για τις χορευτικές μελωδίες, δημιουργείται έτσι ένας μεσαίος τύπος λύρας, η κοινή λύρα, που επικράτησε τελικά ανάμεσα σε τρία είδη, λυράκι - βροντόλυρα - (μεσαία)κοινή λύρα.
Στις μέρες μας, με την εξάπλωση του λαϊκού βιολιού, περιορίζεται πλέον στην Κρήτη, στα Δωδεκάνησα (Κάσος, Κάρπαθος) και στη Μακεδονία (Δράμα, Σέρρες και πρόσφυγες από τη Βόρεια Θράκη).
Socialize with us
